Czasownik hiszpański

W tym wpisie znajdziesz omówiony temat verbo, czyli czasownik hiszpański. Chociaż czasownik nie jest skomplikowanym zagadnieniem, to w jego obrębie mamy kilka ważnych kwestii. Bardzo zbliżonym tematem jest bezokolicznik, jednak został on omówiony w osobnym wpisie o infinitivo (bezokolicznik po hiszpańsku). 

W obrębie zagadnienia czasownika zostaną omówione takie tematy jak:

• podstawowe informacje czym jest czasownik?
• jak odmienić hiszpański czasownik?
• bezokolicznik
• odmiana czasownika przez osoby
• odmiana czasownika przez czasy
• odmiana czasownika przez tryby
• popularne czasowniki w hiszpańskim

Czym jest verbo?

Verbo, czyli czasownik to podstawowa część mowy. Odpowiada na pytanie:

• co robi?
• co się z kimś (czymś) dzieje?

a więc wyraża opis jakiegoś działania, dziania się, czynności. Ułóż sobie w głowie teraz kilka zdań, przypadkowych, bez specjalnego zastanawiania się. Czy w każdym z nich użyłaś czasownika? Czy w każdym zdaniu opisujesz jakąś czynność lub stan? Prawdopodobnie większość z Twoich zdań zawierała w sobie czasownik. Oczywiście możemy mówić o równoważnikach zdań, np. zamknięte drzwi, zakaz palenia itp. Ale to nie jest sposób w jaki się komunikujemy. Do efektywnej komunikacji dojdzie za pomocą pełniejszych zdań, gdzie użyjemy jednak czasownika.

Jak odmieniać hiszpański czasownik?

Każdy czasownik posiada cztery kluczowe elementy, które musimy poznać: jego podstawowa forma to bezokolicznik, odmienia się go przez osoby oraz używamy go w konkretnym czasie i trybie.

Aby odmienić hiszpański czasownik musimy:

• wiedzieć kto wykonuję daną czynność? (jaka osoba ją wykonuje)
• wiedzieć kiedy dana czynność została wykonana (czas)
• sposób w jaki ma być wyrażona (tryb, np. rozkaz, wątpliwość, warunek, życzenie, fakt…)

Przyjrzyjmy się bliżej tym podstawowym informacjom, które musimy mieć zanim odmienimy hiszpański czasownik:

1. Bezokolicznik

Bezokolicznik (infinitivo) to najczystsza, nieodmieniona forma czasownika. Jest to forma, jaką znajdziesz w słowniku. W języku hiszpańskim bezokoliczniki kończą się na -ar, -er, lub -ir lub jeszcze do tego mamy +se (na przykład: hablar – mówić, comer – jeść, vivir – żyć). Bezokolicznik posłuży nam jako punkt wyjścia do odkrywania innych form czasownika.

2. Osoby

Hiszpańskie czasowniki odmieniają się przez osoby. Oznacza to, że forma czasownika zmienia się w zależności od tego, kto wykonuje daną czynność czy akcję. Hiszpański wyróżnia sześć osób:

• yo (ja),
•  tú (ty),
• él/ella/usted (on/ona/Pan/Pani – forma grzecznościowa),
• nosotros/nosotras (my – forma męska/żeńska),
• vosotros/vosotras (wy – forma używana w Hiszpanii, męska/żeńska),
• ellos/ellas/ustedes (oni/one/Państwo – forma grzecznościowa liczby mnogiej).

Temat: zaimki osobowe w hiszpańskim został potraktowany całościowo w innym wpisie. Zapraszam do czytania.

3. Czasy

Czasy gramatyczne w języku hiszpańskim opisują, kiedy akcja ma miejsce. Wyróżnia się czasy teraźniejsze (presente), przeszłe (pretérito) i przyszłe (futuro), a każdy z tych czasów ma swoje odmiany i niuance, których nauka przybliża nas do płynnego posługiwania się językiem.

Czasów jest całkiem sporo, opis czasów z poziomu początkującego znajdziesz w naszej gramatycznej układance – Grambox. Klikając na poszczególne czasy, otworzy Ci się opis danego zagadnienia. Pamiętaj, możesz śmiało z tego korzystać, są to darmowe materiały do nauki hiszpańskiego!

4. Tryby

Dodatkowo mamy jeszcze w hiszpańskim tyrby: indicativo, subjuntivo, imperativo i condicional. Czasy więc nie tylko wyrażają kiedy dokładnie coś się działo, ale też w jaki sposób. Tryby w języku hiszpańskim to nie tylko gramatyczne zasady – to także okienka w murze, przez które widzimy emocje, możliwości, a czasami nawet obowiązki.

1. Tryb oznajmujący (El modo indicativo)
Kiedy rozmawiamy o rzeczywistości, faktach czy konkretach, tryb oznajmujący jest naszym najlepszym przyjacielem. W tym trybie opowiadamy o tym, co się wydarzyło, dzieje się lub wydarzy. Wyobraźcie sobie, że jesteście reporterami własnej życiowej relacji – tryb oznajmujący to Wasz główny narzędziowy pasek. Oto przykłady:

– Yo hablo español. (Mówię po hiszpańsku.)
– Ella comió una manzana. (Ona zjadła jabłko.)
– Nosotros viviremos en Barcelona. (Będziemy mieszkać w Barcelonie.)

Zwróćcie uwagę na to, jak proste zdanie potrafi dostarczyć tyle informacji. Czy to nie fascynujące?

2. Tryb warunkowy (El modo condicional)
A co z sytuacjami mniej pewnymi? Marzeniami, możliwościami? Tu z pomocą przychodzi tryb warunkowy. Używamy go, gdy mówimy o czymś, co mogłoby się zdarzyć pod pewnymi warunkami. Warunkowy jest jak szept rozważań – kiedy mówimy „co by było, gdyby…”:

– Me gustaría aprender español. (Chciałbym nauczyć się hiszpańskiego.)
– Comería una manzana, si tuviera hambre. (Zjadłbym jabłko, gdybym był głodny.)
– Viviríamos en Barcelona, si pudiéramos. (Żylibyśmy w Barcelonie, gdybyśmy mogli.)

Czy czujecie, jak tryb warunkowy otwiera przed Wami przestrzeń do marzeń?

3. Tryb rozkazujący (El modo imperativo)
To tryb, który przekazuje nasze życzenia i prośby. Używamy trybu rozkazującego, kiedy chcemy, by ktoś coś zrobił (lub czegoś nie zrobił). Tryb rozkazujący może być zarówno łagodnym pchnięciem, jak i mocnym nakazem. Spójrzcie:

– ¡Habla español conmigo! (Mów po hiszpańsku ze mną!)
– No comas tantas manzanas. (Nie jedz tyle jabłek.)
– ¡Vivamos la vida al máximo! (Żyjmy życiem na pełnej!)

Zauważcie, jak energetycznie brzmią te zdania. Tryb rozkazujący przekazuje naszą wolę, nasze intencje.

4. Tryb „łączący” (El modo subjuntivo)

Subjuntivo spędza sen z powiek uczniom już od poziomu A2. Tryb łączący, którego nie mamy bezpośrednio w języku polskim. Ten tryb łączący, przewija się przez cały język hiszpański, niosąc ze sobą nutkę subiektywności, wątpliwości, życzeń, emocji, czy możliwości. To sposób myślenia, wyrażania się, który pozwala nam rozmówcą bawić się odcieniami znaczeń, niewypowiedzianymi pragnieniami, czy niedookreślonymi możliwościami. W tym trybie chodzi o to, czego nie można dotknąć, co nie jest pewne czy rzeczywiste, ale co ważne, jest częścią naszej komunikacji. Używamy go do wyrażania pewnych emocji, wątpliwości czy niepewności, po niektórych wyrażeniach czy spójnikach.

Oto przykłady:

– Me alegro de que tengas un nuevo trabajo. (Cieszę się, że masz nową pracę.)
– Dudo que él venga hoy. (Wątpię, że on przyjdzie dzisiaj.)
– Estudia mucho para que apruebes el examen. (Ucz się dużo, żebyś zdał egzamin.)
– Es posible que llueva. (Możliwe, że będzie padać.)
– Buscamos a alguien que hable español. (Szukamy kogoś, kto mówi po hiszpańsku.)

Jeśli jesteś na stronie o czasowniku hiszpańskim, to bardzo możliwe, że to co Cię interesuje to odmiana hiszpańskich czasowników. Odmiany czasownika mogą być w każdym czasie i w różnych formach (np. w trybie rozkazującym, czasie przyszłym). Dokładny opis odmiany hiszpańskich czasowników w czasie teraźniejszym – najbardziej popularnym, znajdziesz we wpisie o Presente de indicativo.

Z tematem hiszpańskiego czasownika łączą się jeszcze inne zagadnienia, np. 

• czasownik „być” w hiszpańskim (ser, estar, hay)
• czasowniki modalne

Popularne czasowniki w hiszpańskim

Uwaga! Zwróć uwagę, że część z nich jest w formie zwrotnej, czyli ma „se” („się”), ale gdy tylko odetniemy końcówkę „se” od razu jesteśmy w stanie rozpoznać, do której koniugacji (ar, er, ir) należą.