Image Alt
  /  Hiszpański   /  Gramatyka   /  Verbo czyli hiszpański czasownik
Gramatyka cover do nauki hiszpańskiego

Verbo czyli hiszpański czasownik

Czasownik hiszpański

 

W tym wpisie znajdziesz omówiony temat verbo, czyli czasownik hiszpański. Chociaż czasownik nie jest skomplikowanym zagadnieniem, to w jego obrębie mamy kilka ważnych kwestii. Bardzo zbliżonym tematem jest bezokolicznik, jednak został on omówiony w osobnym wpisie o infinitivo (bezokolicznik po hiszpańsku). 

W obrębie zagadnienia czasownika zostaną omówione takie tematy jak:

  • podstawowe informacje czym jest czasownik
  • rozróżnienie ser/estar/haber (hay)
  • czasowniki modalne

Nie musisz przerabiać całości za jednym razem!

Myślę, że tematy są od siebie odległe, mimo że znajdują się w jednym temacie. Zwykle w trakcie zajęć omawiam osobno ser/estar, kolejne zajęcia poświęcam na dorzucenie do tych dwóch czasowników „być” jeszcze haber (hay) w znaczeniu there is.

Hiszpańskie czasowniki modalne same w sobie stanowią wiele tematów. Tzn. nie mam w zwyczaju dawać listy wszystkich i uczenia się ich na pamięć, chociaż jest to wygodne dla ucznia mieć taką listę, dlatego dostają ją zwykle po przerobieniu już kilku podstawowych czasowników modalnych (poder, deber, tener que, etc.). Po wprowadzeniu pierwszego i poznaniu podstawowych zasad: jak się zachowują czasowniki modalne, łatwiej jest wprowadzić kolejne. Późniejsze już będą bardziej intuicyjne do nauczenia się.

Chcesz sobie zobrazować całą gramatykę hiszpańską?

SPRAWDŹ GRAMBOXA

Czym jest verbo (czasownik po hiszpańsku) i na co mi on?

 

Jak już wspomniałam, czasownik to podstawowa część mowy. Odpowiada na pytanie:

  • co robi?
  • co się z kimś (czymś) dzieje?

a więc wyraża opis jakiegoś działania, dziania się, czynności. Ułóż sobie w głowie teraz kilka zdań, przypadkowych, bez specjalnego zastanawiania się. Czy w każdym z nich użyłaś czasownika? Czy w każdym zdaniu opisujesz jakąś czynność lub stan? Prawdopodobnie większość z Twoich zdań zawierała w sobie czasownik. Oczywiście możemy mówić o równoważnikach zdań, np. zamknięte drzwi, zakaz palenia itp. Ale to nie jest sposób w jaki się komunikujemy. Do efektywnej komunikacji dojdzie za pomocą pełniejszych zdań, gdzie użyjemy jednak czasownika.

 

Jak odmieniać hiszpański czasownik?

Każdy czasownik posiada cztery kluczowe elementy, które musimy poznać: jego podstawowa forma to bezokolicznik, odmienia się go przez osoby oraz używamy go w konkretnym czasie i trybie.

Aby odmienić hiszpański czasownik musimy:

  • wiedzieć kto wykonuję daną czynność? (jaka osoba ją wykonuje)
  • wiedzieć kiedy dana czynność została wykonana (czas)
  • sposób w jaki ma być wyrażona (tryb, np. rozkaz, wątpliwość, warunek, życzenie, fakt…)

 

Przyjrzyjmy się bliżej tym podstawowym informacjom, które musimy mieć zanim odmienimy hiszpański czasownik:

1. Bezokolicznik

Bezokolicznik (infinitivo) to najczystsza, nieodmieniona forma czasownika. Jest to forma, jaką znajdziesz w słowniku. W języku hiszpańskim bezokoliczniki kończą się na -ar, -er, lub -ir lub jeszcze do tego mamy +se (na przykład: hablar – mówić, comer – jeść, vivir – żyć). Bezokolicznik posłuży nam jako punkt wyjścia do odkrywania innych form czasownika.

 

2. Osoby

Hiszpańskie czasowniki odmieniają się przez osoby. Oznacza to, że forma czasownika zmienia się w zależności od tego, kto wykonuje daną czynność czy akcję. Hiszpański wyróżnia sześć osób:

  • yo (ja),
  •  tú (ty),
  • él/ella/usted (on/ona/Pan/Pani – forma grzecznościowa),
  • nosotros/nosotras (my – forma męska/żeńska),
  • vosotros/vosotras (wy – forma używana w Hiszpanii, męska/żeńska),
  • ellos/ellas/ustedes (oni/one/Państwo – forma grzecznościowa liczby mnogiej).

Temat: zaimki osobowe w hiszpańskim został potraktowany całościowo w innym wpisie. Zapraszam do czytania.

 

3. Czasy

Czasy gramatyczne w języku hiszpańskim opisują, kiedy akcja ma miejsce. Wyróżnia się czasy teraźniejsze (presente), przeszłe (pretérito) i przyszłe (futuro), a każdy z tych czasów ma swoje odmiany i niuance, których nauka przybliża nas do płynnego posługiwania się językiem.

Czasów jest całkiem sporo, opis czasów z poziomu początkującego znajdziesz w naszej gramatycznej układance – Grambox. Klikając na poszczególne czasy, otworzy Ci się opis danego zagadnienia. Pamiętaj, możesz śmiało z tego korzystać, są to darmowe materiały do nauki hiszpańskiego!

 

4. Tryby

Dodatkowo mamy jeszcze w hiszpańskim tyrby: indicativo, subjuntivo, imperativo i condicional. Czasy więc nie tylko wyrażają kiedy dokładnie coś się działo, ale też w jaki sposób. Tryby w języku hiszpańskim to nie tylko gramatyczne zasady – to także okienka w murze, przez które widzimy emocje, możliwości, a czasami nawet obowiązki.

 

1. Tryb oznajmujący (El modo indicativo)
Kiedy rozmawiamy o rzeczywistości, faktach czy konkretach, tryb oznajmujący jest naszym najlepszym przyjacielem. W tym trybie opowiadamy o tym, co się wydarzyło, dzieje się lub wydarzy. Wyobraźcie sobie, że jesteście reporterami własnej życiowej relacji – tryb oznajmujący to Wasz główny narzędziowy pasek. Oto przykłady:

– Yo hablo español. (Mówię po hiszpańsku.)
– Ella comió una manzana. (Ona zjadła jabłko.)
– Nosotros viviremos en Barcelona. (Będziemy mieszkać w Barcelonie.)

Zwróćcie uwagę na to, jak proste zdanie potrafi dostarczyć tyle informacji. Czy to nie fascynujące?

 

2. Tryb warunkowy (El modo condicional)
A co z sytuacjami mniej pewnymi? Marzeniami, możliwościami? Tu z pomocą przychodzi tryb warunkowy. Używamy go, gdy mówimy o czymś, co mogłoby się zdarzyć pod pewnymi warunkami. Warunkowy jest jak szept rozważań – kiedy mówimy „co by było, gdyby…”:

– Me gustaría aprender español. (Chciałbym nauczyć się hiszpańskiego.)
– Comería una manzana, si tuviera hambre. (Zjadłbym jabłko, gdybym był głodny.)
– Viviríamos en Barcelona, si pudiéramos. (Żylibyśmy w Barcelonie, gdybyśmy mogli.)

Czy czujecie, jak tryb warunkowy otwiera przed Wami przestrzeń do marzeń?

 

3. Tryb rozkazujący (El modo imperativo)
To tryb, który przekazuje nasze życzenia i prośby. Używamy trybu rozkazującego, kiedy chcemy, by ktoś coś zrobił (lub czegoś nie zrobił). Tryb rozkazujący może być zarówno łagodnym pchnięciem, jak i mocnym nakazem. Spójrzcie:

– ¡Habla español conmigo! (Mów po hiszpańsku ze mną!)
– No comas tantas manzanas. (Nie jedz tyle jabłek.)
– ¡Vivamos la vida al máximo! (Żyjmy życiem na pełnej!)

Zauważcie, jak energetycznie brzmią te zdania. Tryb rozkazujący przekazuje naszą wolę, nasze intencje.

 

4. Tryb „łączący” (El modo subjuntivo)

Subjuntivo spędza sen z powiek uczniom już od poziomu A2. Tryb łączący, którego nie mamy bezpośrednio w języku polskim. Ten tryb łączący, przewija się przez cały język hiszpański, niosąc ze sobą nutkę subiektywności, wątpliwości, życzeń, emocji, czy możliwości. To sposób myślenia, wyrażania się, który pozwala nam rozmówcą bawić się odcieniami znaczeń, niewypowiedzianymi pragnieniami, czy niedookreślonymi możliwościami. W tym trybie chodzi o to, czego nie można dotknąć, co nie jest pewne czy rzeczywiste, ale co ważne, jest częścią naszej komunikacji. Używamy go do wyrażania pewnych emocji, wątpliwości czy niepewności, po niektórych wyrażeniach czy spójnikach.

Oto przykłady:

– Me alegro de que tengas un nuevo trabajo. (Cieszę się, że masz nową pracę.)
– Dudo que él venga hoy. (Wątpię, że on przyjdzie dzisiaj.)
– Estudia mucho para que apruebes el examen. (Ucz się dużo, żebyś zdał egzamin.)
– Es posible que llueva. (Możliwe, że będzie padać.)
– Buscamos a alguien que hable español. (Szukamy kogoś, kto mówi po hiszpańsku.)

 

Jeśli jesteś na stronie o czasowniku hiszpańskim, to bardzo możliwe, że to co Cię interesuje to odmiana hiszpańskich czasowników. Odmiany czasownika mogą być w każdym czasie i w różnych formach (np. w trybie rozkazującym, czasie przyszłym). Dokładny opis odmiany hiszpańskich czasowników w czasie teraźniejszym – najbardziej popularnym, znajdziesz we wpisie o Presente de indicativo.

Czasowniki ser, estar, hay w hiszpańskim

W języku hiszpańskim nie mamy jednego czasownika, który byśmy przetłumaczyli jako „jest”. Mamy za to trzy różne możliwości.

 

SER – „być”

ESTAR – „być”

HABER w formie HAY – „jest”

 

W zależności od kontekstu użyjemy czasownika ser lub estar lub haber w (niezmiennej formie w czasie teraźniejszym hay). Hiszpanie podchodzą do zagadnienia w bardziej skomplikowany sposób, dla nich coś może być stałe lub zmienne, coś może odnosić się do lokalizacji (coś gdzieś jest/znajduje się).

Ogólnie przyjmując ser odnosi się do rzeczy stałych, a czasownik estar do zmiennych. Jednak nie możemy uznać tego za pewnik. Podczas gdy wprowadzam to zagadnienie na zajęciach i podam takie ogólne założenie

SER – stałe „być”

ESTAR – zmienne, tymczasowe „być”

myli to później uczniów, że podając lokalizację jakiegoś np. budynku, użyjemy ESTAR, nie SER. Przecież ten budynek będzie tam na stałe?! No niby tak… ale w hiszpańskim użyjemy już estar

Dlatego zasad użycia poszczególnych czasowników należy uczyć się na pamięć… niestety i to od pierwszych poznanych użyć. To rozróżnienie między czasownikami będzie pojawiało się przez wszystkie poziomy hiszpańskiego. Jest to jedno z powracających zagadnień.

Omówiliśmy w innym wpisie dokładnie rozróżnienia użycia czasowników ser i estar. Sprawdź!

Czasowniki modalne w hiszpańskim

Czasowniki modalne (verbos modales) są to takie czasowniki, które modyfikują główny czasownik zdania i dodają do niego znaczenie mówiąc np. o konieczności, możliwości, zdolności, czy obowiązku.

Te niewielkie słówka, tak istotne dla płynności i wyrażenia woli, zdolności, możliwości czy obowiązku, są fundamentem komunikacji w każdym języku, w tym także w hiszpańskim.

Pamiętajcie, że czasowniki modalne są kluczowe dla zrozumienia kontekstów w różnych sytuacjach komunikacyjnych.

W języku hiszpańskim, niektóre z podstawowych czasowników modalnych to:

  • „poder” (móc),
  • „deber” (musieć/powinien),
  • „querer” (chcieć) oraz
  • „saber” (wiedzieć/umieć).

W hiszpańskim istnieje również kilka praktycznych konstrukcji, m.in. tener que (musieć), czy gustar (lubić).

Poder – móc

Czasownik „poder” określa możliwość wykonania czynności. Oto przykład:

– Puedo hablar español. (Mogę mówić po hiszpańsku.)

 

Czasownik PODER zostaje w zdaniu odmieniony, w zależności od osoby (np. yo puedo, enosotros podemos), natomiast wyrażenie tego CO nam wolno, już zostaje wyrażone bezokolicznikiem! W hiszpańskim prawie nie występują dwa czasowniki obok siebie odmienione. Zwykle drugi czasownik zostaje w formie bezokolicznika.

Konstrukcja z PODER wygląda następująco:

 

PODER (odmienione przez konkretną osobę) + bezokolicznik

 

Pamiętaj jednak, że sam czasownik „poder” zmienia się w odniesieniu do kogo jest używany:

– Yo puedo (ja mogę)
– Tú puedes (ty możesz)
– Él/Ella/Usted puede (on/ona/Pan/Pani może)
– Nosotros/Nosotras podemos (my możemy)
– Vosotros/Vosotras podéis (wy możecie – forma używana w Hiszpanii)
– Ellos/Ellas/Ustedes pueden (oni/one/Państwo mogą)

 

Przykłądy:

¿Puedo usar tu bolígrafo? – Czy mogę użyć twojego długopisu?
Ellos pueden hablar español e inglés. – Oni mogą mówić po hiszpańsku i angielsku.

Saber – potrafić

Ostatni z głównych czasowników modalnych, „saber”, odnosi się do zdolności umysłowej lub faktycznego umiejętności zrobienia czegoś. Na przykład:

– Sé tocar la guitarra. (Umiem grać na gitarze.)

 

I znów stosujemy zasadę odmiany tylko czasownika „saber” i pozostawienie tego CO potrafimy robić w formie bezokolicznika.

 

SABER (odmienione przez osobę) + bezokolicznik

 

Jak odmieniamy „saber”?

– Yo sé (ja wiem/umiem)
– Tú sabes (ty wiesz/umiesz)
– Él/Ella/Usted sabe (on/ona/Pan/Pani wie/umi)
– Nosotros/Nosotras sabemos (my wiemy/umiemy)
– Vosotros/Vosotras sabéis (wy wiecie/umiecie)
– Ellos/Ellas/Ustedes saben (oni/one/Państwo wiedzą/umieją)

 

Przykłady:

Yo sé hablar español. – Umiem mówić po hiszpańsku.
Ella sabe conducir un coche. – Ona umie prowadzić samochód.

Querer – chcieć

„Querer” wyraża pragnienie lub chęć zrobienia czegoś. Na przykład:

– Quiero aprender español. (Chcę się nauczyć hiszpańskiego.)

 

Podobnie jak inne czasowniki modalne, czasownik querer odmienia się przez osoby, jednak wyrażenie tego, co pragniemy zrobić już pozostaje w bezokoliczniku (czyli nie ulega żadnej zamianie, zostaje w nieodmiennej formie z zakończeniem -ar, -er,- ir lub w wersji zwrotnej: -arse, -erse, -irse).

 

QUERER (odmienione przez osobę) + bezokolicznik

 

Odmiana „querer” prezentuje się następująco:

– Yo quiero (ja chcę)
– Tú quieres (ty chcesz)
– Él/Ella/Usted quiere (on/ona/Pan/Pani chce)
– Nosotros/Nosotras queremos (my chcemy)
– Vosotros/Vosotras queréis (wy chcecie)
– Ellos/Ellas/Ustedes quieren (oni/one/Państwo chcą)

 

Przykłady:

Quiero aprender español. – Chcę uczyć się hiszpańskiego.

Ella quiere viajar a Argentina. – Ona chce podróżować do Argentyny.

Deber – powinno się (obowiązek)

Czasownik „deber” używamy wtedy, kiedy mówimy o obowiązku lub silnej rekomendacji. Dla przykładu:

– Debes estudiar para el examen. (Musisz się uczyć do egzaminu.)

 

Podobnie jak inne czasowniki modalne, sam czasownik „deber” ulega odmianie przez konkretną osobą, jednak czynność jaką jesteśmy zobligowani zrobić lub powinniśmy wyrażona jest bezokolicznikiem.

 

DEBER (odmienione przez osobę) + bezokolicznik

 

Spójrzmy, jak odmieniamy „deber”:

– Yo debo (ja muszę)
– Tú debes (ty musisz)
– Él/Ella/Usted debe (on/ona/Pan/Pani musi)
– Nosotros/Nosotras debemos (my musimy)
– Vosotros/Vosotras debéis (wy musicie)
– Ellos/Ellas/Ustedes deben (oni/one/Państwo muszą)

 

Przykłady:

Debes estudiar para el examen.  – Musisz się uczyć do egzaminu.
Debemos salir ahora para llegar a tiempo. – Musimy wyjść teraz, żeby być na czas.

Popularne czasowniki w hiszpańskim

 

- AR (I koniugacja)- ER (II koniugacja)- IR (III koniugacja)
Hablar (mówić)Comer (jeść)Vivir (żyć)
Comprar (kupować)Beber (pić)Escribir (pisać)
Bailar (tańczyć)Aprender (uczyć się)Decidir (decydować)
Estudiar (uczyć się)Leer (czytać)Recibir (otrzymywać)
Trabajar (pracować)Correr (biegać)Abrir (otwierać)
Cantar (śpiewać)Vender (sprzedawać)Asistir (uczestniczyć)
Nadar (pływać)Creer (wierzyć)Partir (wyjeżdżać/rozstawać się)
Cocinar (gotować)Entender (rozumieć)Permitir (pozwalać)
Escuchar (słuchać)Prometer (obiecywać)Sentir (czuć)
Caminar (chodzić)Deber (powinno się)Dormir (spać)
Llegar (docierać)Poder (móc)Oír (słyszeć)
Viajar (podróżować)Saber (wiedzieć)Huir (uciekać)
Mirar (patrzeć)Temer (obawiać się)Decidirse (zdecydować się)
Amar (kochać)Corresponder (odpowiadać)Cubrir (przykrywać/pokrywać)
Ayudar (pomagać)Perder (gubić/stracić)Vestir (ubierać)
Bañarse (kąpać się)Mover (poruszać)Divertirse (bawić się)
Vestirse (ubierać się)Escribir (pisać)Despedirse (żegnać się)
Levantarse (wstawać)Responder (odpowiadać)Morir (umierać)
Acostarse (kłaść się spać)Conocer (znać/poznać)Venir (przychodzić)
Maquillarse (malować się)Crecer (rosnąć/wzrastać)Construir (budować)

 

Uwaga! Zwróć uwagę, że część z nich jest w formie zwrotnej, czyli ma „se” („się”), ale gdy tylko odetniemy końcówkę „se” od razu jesteśmy w stanie rozpoznać, do której koniugacji (ar, er, ir) należą.

Chcesz sobie poukładać w głowie hiszpańską gramatykę?

Nie do końca odnajdujesz się w zawiłościach gramatyki hiszpańskiej? Wolisz wizualne przedstawienie wszystkich zagadnień? Opracowałyśmy przedstawienie wszystkich zagadnień gramatyki hiszpańskiej w formie schematu z systematycznie poukładanymi klockami-zagadnieniami gramatycznymi.

Jeśli chcesz spojrzeć na hiszpańską gramatykę trochę inaczej niż zwykle to GRAMBOX jest dla Ciebie.

 

Kliknij w poniższą grafikę

Grambox lejek
Post a Comment

Rejestracja użytkownika

Zresetuj hasło